Magnus Carlsen geçtiğimiz günlerde düzenlenen Freestyle Chess G.O.A.T. Challenge’da zafere ulaşan isim oldu. Peki; satranç960, Fischer satrancı ya da son turnuvamızdaki yeni kullanımıyla serbest stil satranç nedir? Bu turnuvanın satrancın geleceğindeki yeri ne? Satranç tutkunlarını ne gibi gelişmeler beklemekte? Tüm bu sorular ve daha fazlasına haber yazımızda cevap vermeye çalışacağız.
Daha fazla haber yazısı için Sapiens Haber kategorimize göz atabilirsiniz.
Satranç960 Nedir?
Bu soruya cevap vermeden önce yıllardır süregelen klasik satrancımızın başlangıç konumunu hatırlamakta fayda var. Bilindiği üzere normal satranç tahtamızda a dikeyinden h dikeyine kadar 8 dikeyimiz ve 1. yataydan 8. yataya kadar 8 yatayımız mevcut. Piyonlarımız haricindeki taşlarımızı 1. ve 8. yatayda a dikeyinden h dikeyine kadar kale-at-fil-vezir-şah-fil-at-kale olacak şekilde yerleştirmekteyiz. Ayrıca piyonlarsa 2. ve 7. yatayı kaplayacak şekilde dizilmekte.
Peki satranç960’ın farkı ne? Eski şampiyonlardan Bobby Fischer, klasik satranç konumundaki açılış hamlelerinin yüzyıllardır süregelen miraslar sonucu artık ezbere dönüştüğünü düşünmekteydi. Yani ezberler sayesinde oyuncuların gerçek güçleri anlaşılamıyor ve oyunlar sıkıcı beraberliklere doğru sürüklenebiliyordu. Buna bir önlem arayışına giren Fischer, sonrasında kendi adıyla da anılacak yeni bir satranç fikrini ortaya koydu.
1996 yılına gelindiğinde 1. ve 8. yatayda bulunan taşlarımızın belirli şartlar altında rastgele dizilmesi gerektiğini savundu. Şah iki kalenin arasında yer almak zorundaydı. Bu sayede iki kanada rok atabilmek normal satrançta da olduğu üzere mümkün olacaktı. Bu kurala ek olarak iki tarafın taşları adil olması için birbirine simetrik olarak kalmaya devam edecekti. Son olaraksa her iki tarafın da filleri, biri koyu renk biri açık renk kareye gelecek şekilde dizilecekti. Bu sayede oyunun satranç tahtasının yalnız bir renk karelerinde yoğunlaşması mümkün olmayacaktı. Bu şartlar sağlandığında 960 farklı açılış konumu elde edilebiliyordu. Oyuncular her biri için olası varyantları ezberleyemeyeceği için kendi saf satranç güçleriyle karşılaşmaları sağlanacaktı. Bu fikir her ne kadar oldukça mantıklı gözükse de yüzlerce yıllık mazisi olan kralların oyununa galip gelemedi ve ilgisi olanların ara sıra oynadığı formattan pek de ileriye gidemedi.
Günümüzde Satranç960
Dünya Satranç Federasyonu (FIDE) satranç960’ı 2008 yılına gelindiğinde satranç kuralları ekine ekledi. Nihayetinde aradan geçen yılların ardındansa 2019 yılında FIDE tarafından ilk resmi turnuva düzenlendi. Fischer Rastgele Satranç Şampiyonası adı verilen turnuvada satranç960’ın ilk resmi şampiyonu Amerikalı Büyükusta (en yüksek resmi satranç ünvanı) Wesley So oldu. 2022 yılındaysa ünvan, yine Amerikalı bir Büyükusta olan Hikaru Nakamura’ya geçti.
Her ne kadar bu turnuvalar FIDE tarafından düzenlenen resmi şampiyonalar olsa da gerek çağrılan oyuncuların belirli bir düzen içerisinde çağırılmaması gerekse turnuvanın formatının çok sağlam temellere dayanmaması yönüyle bu turnuvaların sonuçlarına kesin gözüyle bakmayan isimler oldu. Çünkü oyunlar klasik adı verilen saatler süren zaman formatında değil rapid adı verilen çok daha kısa süren bir zaman temposundaki oyunlardan oluşuyordu. Üstüne üstlük turnuvaların büyük bölümü yüz yüze değil online sistemdeydi. Haberimizin konusu olan Freestyle Chess G.O.A.T. Challenge tam da bu eleştirileri dinlemişe benziyor. Her ne kadar resmi ünvanı kapsamasa da en az ünvan maçları kadar ilgi çeken bu turnuvaya bir göz atalım.
Freestyle Chess G.O.A.T. Challenge ve Carlsen
Bu turnuva bizzat Magnus Carlsen tarafından dizayn edildi diyebiliriz. Bu noktada hikayeyi geriye sarmakta fayda var. 2023 yılına gelindiğinde rakipsiz bir oyuncu olarak görülen Magnus Carlsen, Dünya Şampiyonu ünvanını elinde tutmaktaydı. Lakin herkesi şok eden bir gelişmeyle ünvanını artık savunmayacağını duyurdu. Çünkü kendini, jenerasyonundan daha bir oyuncu olarak görmesi ve bunu sayısız defa kanıtlamış olmasıydı. Dünya Satranç Şampiyonası ise 120 dakikalık klasik zaman temposunda oynanmaktaydı. Üstelik kendine rakip oyuncu kim olursa olsun haftalarca kampa giriyor ve bilgisayarlar ve yardımcılarının desteğiyle açılışları adeta yalayıp yutuyordu.
Carlsen karşısındaki isimlerin bilgisayar hamlelerine hazırlanmakla uğraşmaktan sıkıldığını söylüyordu. Bu sebeple FIDE’ye oyun zaman temposunun kısaltılmasını ve mevcut oyun sayısının çok daha arttırılmasını önerdi. Bu sayede oyuncuların gerçek oyun güçleri ortaya çıkacaktı. Yani tıpkı yıllar önceki şampiyon Fischer’e benzer sayılırdı şikayeti. Üstelik Fischer döneminde bize en doğru hamleleri hesaplayan bilgisayarlar da yoktu. En azından oyuncular hesapları kendileri yapmaktaydılar. FIDE, Magnus’un isteğini reddetti ve Magnussuz müsabakada Ding Liren, Ian Nepomniachtchi’yi yenerek yeni dünya şampiyonu konumuna geldi ve bu yükü kaldıramayarak aylarca hiçbir satranç turnuvasında görülmedi.
Bu olaylar neticesinde Carlsen de belki de çareyi Fischer’in önerisinde gördü. Organize ettiği ve büyük heyecana ev sahipliği yapan turnuvanın formatı satranç960’tan başka bir şey değildi. Satranç 2 gibi esprili isimlerle de anılan bu formata herkes tarafından anlaşılabilir olması amacıyla serbest stil satranç ismini vermiş oldukları da gözden kaçmayan bir detay. Tabii turnuva ismindeki G.O.A.T. kullanımı da bir çok sporda kullanılan gelmiş geçmiş en iyisi (greatest of all time) sıfatı olarak Carlsen’e yapılan bir atıf.
Turnuvanın Formatı
Turnuva birbirinden kuvvetli 8 oyuncu arasında gerçekleşti. Bu isimler şu şekildeydi:
Magnus Carlsen(2830): Elo bazında dünyanın açık ara bir numarası olan Carlsen, turnuvanın doğal favorisiydi.
Fabiano Caruana(2804): Jenerasyonu içinde belki de Carlsen’e en karşı koyabilen isimdi. Ve de elo bazında dünya 2 numarası olan Caruana da turnuvanın iddialı isimleri arasındaydı.
Ding Liren(2762): Son şampiyon için uzun süren sessizliğini sonlandırmak için büyük bir fırsattı.
Alireza Firouzja(2760): Carlsen’in kendine rakip gördüğü ender isimlerdendir. Bu yüzden 20 yaşındaki genç yıldız da turnuvanın kuşkusuz bir diğer doğal favorisiydi.
Vincent Keymer(2738): Dünya 17 numarası Keymer, ev sahibi Almanya’yı turnuvada temsil etti.
Nodirbek Abdusattorov(2744): Dünya Rapid Şampiyonu olan 19 yaşındaki Özbek genç yetenek de turnuvada kendini kanıtlamak için yer alan isimler arasındaydı.
Dommaraju Gukesh(2743): Hindistan’ın genç yeteneklerinden Gukesh de turnuvada yer aldı.
Levon Aronian(2725): 41 yaşındaki usta oyuncu da gerek genç jenerasyonla gerekse kendi kuşağının önemli isimleriyle çarpışmak için turnuvada yer aldı.
Sonuçlar
960 konumdan hangisinin oynanacağını tur öncesi yapılan kura ile belirlediler. Oyuncuların oluşan rastgele konumlara bilgisayar yardımı olmadan 10 dakika çalışmalarına izin verildi. Turnuva iki aşamadan oluşmaktaydı. İlk etapta 8 oyuncu hızlı sayılabilecek 25 dakika + hamle başına 10 saniye zaman temposuyla kendi aralarında ısınma da denilebilecek mini bir turnuva yaptılar. Sonuç olarak bu hızlı formatta genç yetenekler nispeten baskın gelmeyi başardılar ve sıralama şu şekilde tamamlandı:
- Nodirbek Abdusattorov (5.5/7)
- Vincent Keymer (5/7)
- Fabiano Caruana (4.5/7)
- Alireza Firouzja (4/7)
- Magnus Carlsen (3.5/7)
- Dommaraju Gukesh (3/7)
- Levon Aronyan (2/7)
- Ding Liren (0.5/7)
Ding Liren, ünvanın baskısını kaldıramamaya devam etti ve eleştirilerin ana odağı oldu. Çünkü oynadığı yedi oyunda yalnızca bir beraberlik alabilen son şampiyon kalan oyunlarda mağlup oldu. Etabın sonucunda; birinci sekizinci, ikinci yedinciyle, üçüncü altıncıyla, dördüncü beşinciyle eşleşti ve çeyrek finaller başladı. Çeyrek finallerden itibaren turnuvanın zaman temposu,90 dakikaydı yani klasik tempoda oynanan ilk satranç960 oyunları karşımızdaydı. Çeyrek finallerde tur atlayan isimler; Nodirbek, Carlsen, Caruana ve Aronian’dı. Hızlı tempoda öne çıkan genç isimlerin tecrübeli oyuncular karşısında uzun düşünme şansı olan oyunlarda çoğunlukla elendiklerini görmüş olduk. Bu isimler arasında oynanan yarı finallerin sonucuysa satranç tutkunları açısından oldukça mest ediciydi. Dünyanın bir numarası iki numarasıyla çarpışacaktı. Carlsen, Caruana’ya karşı.
Satranç960 Finali
Caruana ve Carlsen arasındaki final karşılaşması tıpkı çeyrek ve yarı finallerde olduğu üzere günde 1 oyun olmak üzere 2 gün formatındaydı. Eğer bu iki oyun sonucu bir taraf baskın çıkamazsa turnuva daha kısa zaman temposunda oyunlar içeren uzatmaya kalacaktı.
İlk gün beyaz taşlarda oynayan isim Caruana’ydı. Oyun berabe bitti. İkinci güne gelindiğindeyse g4 gibi oldukça ilginç ve sert bir hamleyle başlayan Carlsen kusursuza yakın bir oyunla rakibini mağlup etmeyi başardı. Bu sayede açılış ezberlerinin olmadığı bu varyantta da zirvede yer aldığının mesajını vermiş oldu. Satranç960’ın ilk klasik turnuvası bu sayede oldukça büyük ilgi arasında Carlsen’in zaferiyle sona erdi. Satrancın geleceğinde satranç960’ta 518. konum olan klasik satrancımızın yerini yavaş yavaş bu tarz yeni varyantların alıp almayacağıysa büyük bir merak konusu.
Kaynakça
- WEISSENHAUS – FREESTYLE CHESS G.O.A.T. CHALLENGE. (n.d.). https://www.freestyle-chess.com/
- Chess.com Team & Chess.com Team (CHESScom). (2018, July 6). Satranç960 (Fischer satrancı) nedir? Chess.com. https://www.chess.com/tr/article/view/satranc960-fischer-satranci-nedir
- Wikipedia contributors. (2023, December 12). FIDE World Fischer Random Chess Championship 2022. Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/FIDE_World_Fischer_Random_Chess_Championship_2022
- 2023 Dünya Satranç Şampiyonası – Vikipedi. (2023, March 10). https://tr.wikipedia.org/wiki/2023_D%C3%BCnya_Satran%C3%A7_%C5%9Eampiyonas%C4%B1